Inwestor: Urząd Miasta Krakowa reprezentowany przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie
W 2022 r. to Park Czyżyny z Krakowa został wybrany spośród 14 zgłoszonych do konkursu projektów jako polski kandydat do nagrody Green Cities Europe. Konkurs wyróżnia miejskie tereny zieleni w całej Europie, które pomagają uczynić nasze miasta lepszym miejscem do życie i mogą być inspiracją czy przykładem do naśladowania. Realizacja w Czyżynach to wyjątkowy przykład rewitalizacji dużego placu wybrukowanego betonem i przekształcenia tej przestrzeni w zielony, tętniący życiem park.
Park Czyżyny konkuruje teraz z dwunastoma innymi projektami europejskimi, które zostaną ocenione w najbliższych tygodniach przez międzynarodowe jury złożone profesjonalistów reprezentujących kraje biorące udział w kampanii Green Cities. Zwycięski projekt zostanie ogłoszony 8 grudnia w Paryżu, w Victoires du Paysage.
Poniżej przedstawiamy polskiego kandydata, a z pozostałymi nominowanymi projektami można się zapoznać na stronie www.thegreencities.eu/award !
Park w Czyżynach powstał dzięki ogromnemu zaangażowaniu mieszkańców w ramach budżetu obywatelskiego. Został zbudowany na pozostałościach dawnej zajezdni MPK oraz pasa dla samolotów. Pierwotnie prawie cała powierzchnia parku była pokryta asfaltem i betonem. Teraz pokrywa ją zieleń.
Dzisiaj obrazy autobusów i samolotów pod stopami spacerowiczów przypominają nam historię tego miejsca. Obecnie park liczy kilkaset drzew oraz kilka tysięcy krzewów i bylin ułożonych w kompozycje o różnym charakterze: jedne w stylu angielskim – uporządkowane, z alejami drzew i trawnikami, inne w formie zdawałoby się nieuporządkowanej roślinności ruderalnej, przypominającej pozostałości po brukowanych nawierzchniach.
Na terenie parku znajdują się: plac zabaw, wall-holl, ścianka wspinaczkowa i zjeżdżalnia, boisko do koszykówki, bulodrom, siłownia, parkour.
Więzi społeczne
Głównym celem projektu było stworzenie miejsca ciszy i relaksu dla użytkowników, z atrakcyjną ofertą rekreacyjną. Większość parku to przestrzeń oferująca atrakcje dla wszystkich grup wiekowych. Dla dzieci plac zabaw z rysunkami autobusów w nawierzchni, dla młodzieży wall-holl, czyli pierwszy w Krakowie pionowy plac zabaw w formie dwuwarstwowej ściany z rozmieszczonymi wewnątrz licznymi pomostami do zabawy, ścianką wspinaczkową i zewnętrzną zjeżdżalnią dla dzieci. Starsi znajdą tu wielofunkcyjne boisko, siłownię i parkour – zaprojektowany przez specjalistów, jeden z najnowocześniejszych tego typu obiektów w Polsce. Z myślą o seniorach zaprojektowano bulodrom, składający się z dwóch pełnowymiarowych boisk do gry w bule.
W parku znajdują się leżaki, wygodne ławki, kilkuosobowa huśtawka oraz przestronne pola piknikowe. Mniejsza część parku za parkingiem pozostaje strefą dzikiej przyrody, gdzie można spotkać zwierzęta, takie jak zające czy lisy. Znajduje się tam także wspólny ogród z podniesionymi skrzynkami na warzywa i dużym stołem piknikowym. W sezonie skrzynie obsługiwane przez mieszkańców cieszą się dużą popularnością. Park jest w pełni dostępny dla osób niepełnosprawnych.
Bioróżnorodność
Projekt zieleni na terenie Parku w Czyżynach w maksymalnym stopniu uwzględnił enklawy istniejącej roślinności. Na terenie dawnej zajezdni pozostawiono rosnące tam wcześniej osiki, róże i głogi, wzbogacając je o trawy i byliny, które w połączeniu z pozostawioną nawierzchnią żwirową tworzą efekt przestrzeni spontanicznie skolonizowanej przez roślinność. Wśród posadzonych bylin jest wiele gatunków miododajnych przyciągających motyle i owady. Z kolei drzewa i krzewy zostały wyselekcjonowane pod kątem zapewnienia schronienia małym zwierzętom oraz pokarmu dla ptaków (czarny bez, tarnina, dzika róża, głóg jednoszyjkowy, jarzębina szwedzka).
Gospodarka – czynniki ekonomiczne
Całkowity koszt inwestycji finansowanej z budżetu państwa wyniósł 10,9 mln zł. Projekt nie generuje przychodów finansowych. 3-hektarowy Park w Czyżynach powstał w części miasta o zwartej zabudowie wielorodzinnej, w przestrzeni pomiędzy ul. Stella-Sawickiego a osiedlem . Dostęp do niego jest bezpłatny i Służy wszystkim mieszkańcom i dostęp do niego jest bezpłatny. W przyszłości inwestycja będzie generować koszty związane z utrzymaniem terenów zieleni oraz bieżące koszty napraw wynikające z eksploatacji.
Klimat
Wprowadzenie terenów zieleni w miastach o wysokiej urbanizacji poprawia jakość powietrza zanieczyszczonego pyłami pochodzenia przemysłowego czy komunalnego. Podczas projektowania parku szczególną uwagę zwrócono na zieleń. Zrekultywowano tereny pokryte asfaltem i betonem, a w samym parku zasadzono ponad 250 wysokich drzew i 14 000 krzewów, bylin i traw. Ciekawym rozwiązaniem okazały się wały otaczające park, izolując go od strony ruchliwej ulicy Stella-Sawickiego. Posadzona na nich zieleń – m.in. sosny czarne, jarzębina szwedzka w odmianie wielopiennej, derenie świdwa i rozłogowe oraz wysokie trawy – spełni rolę ekranu akustycznego i wizualnego.
Zdrowy styl życia
Teren pomiędzy ul. Stella-Sawickiego a osiedlem to wyjątkowy przykład rewitalizacji dużego placu wybrukowanego betonem i przekształcenia przestrzeni w zielony, tętniący życiem park. Projekt wpisuje się w otoczenie poprzez wykorzystanie i podkreślenie głównych osi komunikacyjnych osiedla oraz dawnej drogi dojazdowej do pasa startowego. Alejki łączą się zarówno z osiedlem, jak z terenem Muzeum Inżynierii Miejskiej (hangar). Teren parku oddzielony jest od ruchliwej ulicy i parkingu nasypami ziemnymi, które stanowią barierę wizualną i akustyczną. Wały zostały obsadzone roślinnością, co było swoistym zaproszeniem do odwiedzenia znajdującego się za nimi parku. Park poprawił jakość życia mieszkańców osiedli mieszkaniowych, zapewniając im funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczne. Przyczyniło się to do poprawy bezpieczeństwa otoczenia – teren jest oświetlony i bezpieczny.
Wybór, pochodzenie i jakość zastosowanych produktów i materiałów
W parku posadzono 252 duże drzewa i prawie 14 000 krzewów, bylin i traw. Zieleń zaaranżowana jest na dwa sposoby: część w stylu angielskim – uporządkowana, z alejami drzew i trawników, a część w postaci chaotycznej roślinności ruderalnej, nawiązującej do niej wysłużona powierzchnia dawnej zajezdni. Park otaczają również wały – izolujące go od strony ruchliwej ulicy Stella-Sawickiego, na których posadzono sosny czarne, jarzębinę szwedzką w odmianie wielopniowej, derenie oraz wysokie trawy. Stare, zardzewiałe i nieestetyczne ogrodzenie od strony Stelli-Sawickiego, zostało rozebrane. Oferta rekreacyjna, będąca sercem parku, obejmuje urządzenia dla każdej grupy wiekowej. Jest plac zabaw dla maluchów, wall-hall dla młodzieży, czyli pierwszy w Krakowie pionowy plac zabaw w postaci dwuwarstwowej ściany z licznymi pomostami do zabawy wewnątrz, ścianką wspinaczkową i zewnętrzną zjeżdżalnią dla dzieci. Dorośli mogą skorzystać z boiska do koszykówki, bulodromu oraz siłowni. Młodzi sportowcy, którzy chcą trenować, ale także wszystkim, którzy chcą popracować nad kondycją fizyczną, z pewnością skorzystają z parkouru.
Ogólnie o projekcie
Park Czyżyny to jedno ze zwycięskich zadań budżetu obywatelskiego w 2016 roku. Realizację projektu poprzedziły spotkania konsultacyjne z mieszkańcami, które na długo przed powstaniem parku zjednoczyły i zaktywizowały lokalną społeczność. Tereny dawnej zajezdni MPK oraz zabytkowa droga dojazdowa do pasa startowego zamieniły się w przestrzeń rekreacyjno-sportową. Teren, który został zrewitalizowany w ramach założenia parkowego, był pierwotnie niemal w całości pokryty utwardzoną nawierzchnią: asfaltową i betonową. Park całkowicie odwrócił te proporcje na rzecz powierzchni biologicznie czynnej. Głównym założeniem projektantów było stworzenie miejsca, w którym mieszkańcy będą mogli ciekawie spędzać czas na świeżym powietrzu. Do ich dyspozycji są place zabaw, parkour, siłownia, ławki, leżaki, toaleta publiczna. Park w Czyżynach w Krakowie otrzymał w 2020 roku nagrodę Towarzystwa Urbanistów Polskich w konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczna w Polsce w kategorii „Nowa przestrzeń publiczna w zieleni”.
Wpływ na środowisko
Pierwotnie teren, na którym znajduje się Park Czyżyny, był prawie w całości pokryty utwardzoną nawierzchnią: asfaltem i betonem. Były to pozostałości po dawnej zajezdni MPK i fragment drogi kołowania dla samolotów (dziś obrazy autobusów i samolotów pod naszymi stopami przypominają nam tę historię). Park całkowicie odwrócił te proporcje na rzecz powierzchni biologicznie czynnej. Posadzono 252 duże drzewa i blisko 14 000 krzewów, bylin i traw. W okolicy nie było miejsca, w którym mogliby się spotykać i odpoczywać mieszkańcy okolicznych osiedli. Wokół parku utworzono wały – izolując go od strony ruchliwej ulicy Stella-Sawickiego. Posadzona na nich zieleń – m.in. sosny czarne, jarzębina szwedzka w odmianie wielopiennej, derenie, a także wysokie trawy pełnią rolę ekranu akustycznego i wizualnego.
Innowacyjna wartość projektu
Zasadniczym działaniem wyróżniającym ten projekt od innych była rewitalizacja prawie 3 hektarów powierzchni utwardzonej i przeobrażenie jej w wielofunkcyjne tereny zieleni. Zachowano jednocześnie ślady poprzedniego użytkowania poprzez wprowadzenie rysunków samolotu i samochodu na ścieżkach.
Powstał park łączący różne funkcje, przede wszystkim biologiczną – wpływając na wzbogacenie bioróżnorodności zieleni Krakowa oraz rekreacyjną, pozwalając relaks, ale i aktywne, sportowe spędzanie czasu wszystkim pokoleniom użytkowników. Nowym rozwiązaniem jest zastosowanie wall-hollu, który jest prawdopodobnie pierwszym tego typu konstrukcją w Polsce.
Przez park przebiega południk 20°E. Na jego linii ustawiono między drzewami i roślinami w rzędzie 14 betonowych kolumn, nawiązujących formą do dawnych pomiarów triangulacyjnych drzewostanu. Na ścieżkach, przez które przechodzi południk znajdują się niebieskie linie z nazwą „LINIA POŁUDNIOWA 20°E”.
Teren parku jest w pełni dostępny zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci. Szerokie betonowe alejki pozwalają na komfortowe poruszanie się osobom w każdym wieku oraz z dysfunkcjami ruchowymi.